قاجاریه :
دوره قاجار، وضع عجیبی در تاریخ ایران دارد. می توان آن را به حق، آخرین دوره پیشامدرن ایران دانست؛ دوره بسیار مهمی که پیش از زایش دولت مدرن ایرانی واقع شده بود در این دوره بود که حاکمیت کهن ایران و نظام اجتماعی، سیاسی و فرهنگی موروثی اش، به ناتوانی خود پی برد. افول و آسیب پذیری پارس آن روز در سراسر این دوره بارز است .
در دوره قاجار ایران از لحاظ نظامی و سیاسی توانایی مقاومت در برابر قدرت های خارجی مداخله گر را از دست داده بود؛ از این رو پارس قرن نوزدهم که تسلطی بر سرنوشت خویش نداشت، متحمل زیان های سنگینی در اراضی و اعتبارش شد.
تحول مثبتی که در نیمه دوم سده نوزدهم روی داد، ظهور جنبش های روشنفکری و گروه های ادبی و سیاسی بود که ضعف های کشور را تشخیص می دادند و بازسازی و دگردیسی دموکراتیک آن را به شیوه غربی پیگیری میکردند.
تاریخ قاجار شباهت بسیاری به تاریخ بسیاری از حکومت های پیشین ایران دارد قاجاریان طایفه ترک تباری بودند که اجدادشان، احتمالاً در پی هجوم مغول در قرن سیزدهم در ایران مستقر شده بودند . هرچند هویت شخصی که طایفه به نام اوست ، معلوم نیست . افسانه های متعدد ریشه این خاندان را به دوره ایلخانی باز می گردانند. [کلنیی ، سانتو ، ۱۳۹۴ : ۳۱]
ناصرالدین شاه به قدرت رسید که قطعاً مؤثرترین فـرد ایـن حکومت به شمار می رود . ناصرالدین شاه اولین شاه ایرانی بود که نه تنها عقب ماندگی پارس را تشخیص داد بلکه به فکر علاج آن افتاد. وی در نخستین سال های حکومت خود برای پیشبرد اقداماتش به صدر اعظم بی نظیر خود ، میرزا تقی خان امیرکبیر متکی بود. امیرکبیر برای متمرکز کردن قدرت و پایه گذاری نوعی زمامداری غربی ، نظام مالیاتی و نیز برای ایجاد صنعتی قوی و ارتشی مستحکم تلاش بسیاری کرد، اما طولی نکشید که قربانی توطئه درباریان شد و بسیاری از برنامه هایش متوقف ماند . یکی از دستاوردهای ماندگار امیرکبیر ، مدرسه عالی دارالفنون بود. دارالفنون، نخستین مدرسه ایرانی بود که معلمانی را از غرب استخدام و تعلیم دوره های پزشکی مدرن ، مهندسی، آموزش نظامی و انتشار نوشتارهای علمی را به آنها محول کرده بود. دیگر جاه طلبی ناصرالدین شاه، نوسازی قشون ایرانی به کمک متخصصان غربی بود . در دوره ناصرالدین شاه خط تلگراف ملی نصب شد. صرف نظر از همه این ها ، زحمات ناصرالدین شاه نتایج مطلوبی نداشت . فشار دوسویه بر ایران هرگز کم نشد ، بلکه برعکس ، نفوذ بریتانیا و روسیه به سرعت افزایش یافت. ناصرالدین شاه برای دفع آسیب ها چندین امتیاز اقتصادی به هر دو قدرت واگذار کرد. برای مثال ، امتیازهای گسترده راه آهن و معدن کاری در ایران برای هفتاد سال به سرمایه دار بریتانیایی جولی پس د رویتر اعطا شد؛ مؤسسات مالی نیز به دست روسیه و انگلیس افتاد، بدین ترتیب آنها مختار بودند تا هر طور که می خواهند حیات اقتصادی و سیاسی پارس را با استفاده از نظام بانکی این کشور شکل دهند. [ کلنی ، سانتو ، ۱۳۹۴ : ۳۲]
صنیع الملک :
میرزا ابوالحسن خان غفاری کاشانی، معروف به ابوالحسن ثانى ملقب به صنیع الملک فرزند میرزا محمد غفاری، نگارگر و گرافیست هنرمند سده سیزدهم هجری است . حدود سال ۱۲۲۹ ه.ق در کاشان چشم به جهان گشود و پس از گذراندن دوران کودکی و به انجام رسانیدن آموزش های نخستین ، حدود پانزده – شانزده سالگی برای آموختن نقاشی نزد استاد مهر علی اصفهانی ( نگارگر و نقاشباشی معروف دربار فتحعلی شاه) فرستاده شد.
میرزا ابوالحسن خان بر اساس ذوق فطری و استعداد خانوادگی زیر دست استادان و آموزگاران خود کم کم پیشرفت کرد و هنر خود را تکمیل ساخت و در رده نگارگران سرشناس روزگار خود قرار گرفت؛ آنچنان که در سال ۱۲۵۸ ه.ق که جوانی بیست و نه ساله بود در زمان شهریاری محمدشاه قاجار (۱۲۶۴ – ۱۲۲۲) به او اجازه داده شد تابلو رنگ روغنی از صورت شاه بکشد و بدین سان در ردیف نگارگران دربار درآید و پس از چندی نیز به سمت نقاشباشی دربار محمد شاه منصوب شود. [ ذکا ، ۱۳۸۲: ۱۹]
از بررسی و دقت در آثار و نمونه کارهای باقی مانده از صنیع الملک تا حدی چنین پیداست که وی یک هنرمند طبیعت گرا یا ناتورالیست بوده و همه مظاهر طبیعت را به همان شکل و صورتی که می دیده بیان می کرده است.
صنیع الملک بیش از همه به انسان علاقه مند بود و به همین علت تعداد فراوانی تک چهره (پرتره) از قیافه های مختلف از خود به یادگار نهاده است. وی در تلفیق رنگهای صورت و توازن و هماهنگی آنها ، مهارت شگفت آوری نشان داده است. [ ذکا ، ۱۳۸۲ : ۵۴]
دید صنیع الملک دیدی غربی است و بر عکس هنرمندان پیشین ایران که دید ذهنی و درونی (سوبژکتیو) داشتند وی ديد عینی (اوبژکتیو) دارد و این نتیجه تأثیر آثار هنرمندان عهد رنسانس اروپا بر هنرمندان سده های سیزدهم و چهاردهم ایران است.
وی تا آنجا که می توانست تناسبات را با اصل طبیعت مطابقت داده و صحت طرح را به همان نسبت رعایت کرده است .
سال هایی که ابوالحسن خان صنیع الملک در ایتالیا بود در این کشور هنوز تحول تازه ای در نقاشی و هنر اروپا پیش نیامده بود و اغلب هنرمندان و کارگاه های هنری و نقاشی به اصول کلاسیک نقاشان عهد رنسانس پای بند بودند ؛ روی هم رفته صنیع الملک در طراحی و رنگ آمیزی و ترکیب بندی و انتخاب موضوع (سوژه) اصالت و ایرانی بودن خود را فراموش نکرد و با آنکه از شیوه های هنر غرب بسی چیزها آموخته بود، هیچ گاه خود را در برابر آن نباخت و شخصیت هنری خود را حفظ کرد .[ ذکا ، ۱۳۸۲ : ۵۵]
علت انتخاب هزار و یک شب (نسخه رنگی) :
به طور کلی دو نسخه از این مجموعه وجود دارد که یکی از آنها رنگی و دیگری چاپ سنگی است. علت انتخاب این اثر پوشش های خاص زنان قاجار که در هر مجلس متفاوت است و دارای رنگ های چشمگیری است.
اطلاعات تاریخی هزار و یک شب:
نسخه خطی مصور و مذهب هزار و یک شب در شش مجلد محفوظ در کتابخانه کاخ گلستان ، آخرین و حجیم ترین و پرتصویرترین و شاید پر هزینه ترین اثر کتاب آرایی و مینیاتور پردازی ایرانی است. متن فارسی هزار و یک شب ، که در سال ۱۲۶۱ هـ.ق به ترجمه عبداللطيف طسوجی و اشعار سروش اصفهانی به چاپ سنگی نشر شده بود ، ناصرالدین میرزا ولیعهد را آنقدر شیفته خود کرد که پس رسیدن به پادشاهی (۱۲۶۴ هـ.ق) دستور داد که خوشنویس بزرگ محمد حسین طهرانی استنساخ این کتاب را به خط نستعليق و روى كاغذ خانبالغ در قطع رحلی بزرگ (۴۵×۳۰ سانتی متر) آغاز کند. تحریر کتاب در سال ۱۲۶۸ پایان یافت و شاه جوان حسينعلي خان معير الممالک را سرپرست و مباشر کار مصورسازی و تذهيب وتجليد کتاب قرار داد.
معیر الممالک نیز کار نگارگری و تذهیب را در اواخر سال ۱۲۶۸ به مقاطعۀ سه ساله و به مبلغ شش هزار و پانصد و هشتادو پنج تومان به صنیع الملک و استاد آقای نقاش واگذار کرد . صنیع الملک و شاگردانش نقاشی ۱۱۳۴ مجلس مینیاتور آبرنگ را به یاری استاد آقا ، نگارگر روغنی (زیرلاکی ) و جلد پرداز و چندین تذهیب کار و صحاف (جمعاً ۴۳نفر) پس از هفت سال (۱۲۶۹ تا ۱۲۷۶ هـ.ق ) در (مجمع الصنايع ) شاهی ناصری ، به پایان بردند. [ ذکا ، ۱۳۸۲ : ۱۱۷ ]
اطلاعات توصیفی هزار و یک شب :
هر مجلس نقاشی آبرنگ ، به اندازه ۳۲ × ۱۸ سانتی متر ، روبروی یک صفحه متن قرار گرفته و در بر گیرنده سه تا شش مجلس است که با جدول های تسمه ای مذهب و مرصع از يكديگر مجزا شده و موضوع هر مجلس به خط رقاع و مركب الوان در حاشیه نوشته شده است. کل کتاب ۲۲۷۸ صفحه است که حواشی همه صفحات دارای تذهيب و ترصيع است و هر شش جلد دارای جلدروغنی لاکی منقش عالی و سجع مهر ناصرالدین شاه است.
شیوه نگارگری صنیع الملک در جلدهای هزار و یک شب کم و بیش واقعگرا و همراه با ژرف نمایی نسبی است و از این جهت با سنت مجلس سازی مینیاتور پیوستگی تمام ندارد . ولی رنگ ها و اسلوب رنگ آمیزی از همان جلوه رنگ ها درخشان و افسونگر مینیاتورهای کهن ایرانی برخوردار است . [ذکا ، ۱۳۸۲ : ۱۱۷]
*52. هزارو یک شب . جلد اول . آبرنگ روی کاغذ 18 در 32 سانتی متر
*محل نگهداری :کتابخانه کاخ گلستان . تهران . شماره کتابخانه خطی2240
*منبع عکس : [ذکا . 1382: 122]
در این تصویر عمودی که به صورت افقی به سه قسمت تقسیم شده ؛ نام هر بخش بالای آن نوشته و در حاشیه هر سه مستطیل دو کادر نازک آمده و پس از آن ، تذهیب به رنگ طلایی و آبی لاجورد و نارنجی دیده می شود و سه کادر دیگر به رنگ های قرمز ، سبز و طلایی تذهیب را در بر گرفته است .
در بخش اول تصویر دو زن با لباس قاجاری و یک زن چادری پیداست . اتاقی را نشان می دهد ک قسمت پایینی دیوار ها صورتی رنگ با حاشیه آبی و بالای آن زرد رنگ با حاشیه سبز است . در نزدیکی دیوار زنی نشسته که پشت آن دو بالشت سفید رنگ است . چهره و لباس این زن همانند زنان قاجاری است . در سمت راست تصویر یک زن چادری با روبنده بالا رفته نشسته است که دستش را با چادرش جلوی دهانش گرفته و رو به زنی است که جلوی دیوار نشسته است و به او نگاه می کند . در پشت زن چادری ، یک زن دیگری نیز مشاهده می شود ک ایستاده و چهره و لباسش مانند بانوی مقابل اوست با این تفاوت که پوشش سر دارد و دست آن به جلو آمده تا جعبه حاوی قلم را به بانوی مقابلش بدهد . قالیچه کوچکی نیز زمین را در بر گرفته است .در بخش دوم نیز مانند بخش اول دو زن با چهره و لباس قاجاری و یک زن چادری است . در سمت راست ، زن چادری در کنار پرده قرمز رنگی نشسته و نگاه آن به سمت خارج از کادر است . در وسط تصویر بانوی قاجاری را نشان می دهد که یک پای خود را نسبتا خم کرده و در حال نوشتن نامه است و موی باز گذاشته او تا شانه هایش می رسد . در سمت چپ ، زنی نیمرخ جلوی پرده قرمز ایستاده که چهره و لباس او نیز قاجاری است و پوشش سر دارد . در دستان او ظرفی سفید رنگ دیده می شود و نگاه زن به سمت بانویش و قسمت خارج از کادر مایل است . در پشت آنها پنجره های بزرگی وجود دارد که درختان را نشان می دهد و قالیچه زیبای چند رنگ بر روی زمین وجود دارد .
در قسمت سوم ، محیط یک بازار را نشان می دهد که افراد در مقابل یک مغازه پارچه فروشی هستند . دو زن چادری در بخش کناری تصویر که یکی از آنها جهتش پشت به تصویر است و در کنار او پیرزن چادری دیگری در حال صحبت با شخص جوانی است که چهره و لباس قاجاری به رنگ سبز و قرمز و سفیدِ طرحدار، دارد و کلاهی بر سر اوست و روی یک صندلی نشسته است .در سمت راست ، مرد نسبتا جوانی تکیه داده و نگاهش به سمت چپ است و چهره و لباس او نیز قاجاری و به رنگ قرمز و با کلاهی تیره رنگ است . در پشت وی بر سطح بالایی ، تصویر دو مرد دیگر مشاهده می شود که سمت راستی با عبای سبز رنگ و عمامه سفید است و به صورت نیم رخ نشسته و نگاه او به سمت راست است . در جهت مخالف او مردی با لباس آبی نشسته او نیز مانند مرد عمامه به سر ریش دارد و نگاه مرد آبی پوش به سمت مردی است که در سمت راست اوست و پوشش قرمز رنگ با کلاه تیره و ریش دارد که نگاه او نیز به سمت مرد آبی پوش است . در سمت چپ تصویر مرد دیگری است که به طور کامل مشخص نیست و به قسمت بیرونی کادر مایل است . نمای بیرونی هم از آجر های کرم رنگ است . نقطه مشترک هر سه تصویر خط اریبی است که فضای پشتی را با کف زمین جدا می کند .
*57. هزارو یک شب . جلد اول . آبرنگ روی کاغذ 18 در 32 سانتی متر
*محل نگهداری :کتابخانه کاخ گلستان . تهران . شماره کتابخانه خطی2240
*منبع عکس : [ذکا . 1382: 127]
حاشیه و نحوه تقسیم بندی مانند تصویر قبلی است با این تفاوت که شکل و رنگ تذهیب و رنگ حاشیه متفاوت است . دو حاشیه نازک تصویر بالا و پایین به رنگ سبز و سیاه است اما در تصویر وسط رنگ آن متفاوت است و علاوه بر رنگ لاجورد و طلایی و قرمز ، رنگ های دیگری نیز در تذهیب به کار رفته . در بخش اول سه زن دیده می شود که زن سمت راست ایستاده و چهره و لباسش قاجاری است و بقچه ای را در دست دارد که رو به جلو گرفته است . نگاه او به بانوی خود است . در کنارش پیرزنی چادری نشسته که در حال صحبت با بانوی جوانیست که در کنارش دراز کشیده است . یک دست او رو به بانوی جوان است و یک دست دیگرش روی پایی است که تا کرده . پشت او دیوار روشنی است که قسمت بالای آن صورتی رنگ با حاشیه طلایی است . در قسمت چپ بانوی جوانی نیم خیز شده و حالت او نشان می دهد با دقت در حال شنیدن صحبت های پیرزن کناری خود است . این بانوی جوان نیز مانند چهره های قاجاری ابروهایی پیوسته دارد و لباسش نسبت به دو زن دیگر زیباتر و فاخر تر است . زیر دست او لحافی با اشکال لوزی رنگی وجود دارد . و در پشت بانوی جوان پنچره های بزرگی دیده میشود که نمای بیرونی را نیز مشخص می کند . یک سینی با ظروف سفید رنگ جلوی پیرزن است و فرشی زیبا نیز دیده می شود . در تصویر وسط در سمت راست مردی آرایشگر وجود داد که لباس زرد رنگی به تن دارد و نگاه او به سمت مرد نسبتا جوانی است که برای کوتاهی مو نزد او آمده .
هر دو دست مرد میانسال به طوری است که گویی در حال شرح مسئله ای می باشد . وسایل آرایشگری وی به دور کمرش بسته است و تعدادی از آنها روی سطح طلایی رنگ است . کلاهی تیره به سر دارد و برعکس مرد جوان ، ریش بر صورتش دیده می شود . در کنار مرد میانسال ، مرد جوانی روی سطح طلایی رنگی نشسته است و یک پارچه آرایشگری به رنگ های سفید ، قرمز و آبی با طرح مستطیل بر روی او انداخته شده و شلوار قرمز رنگش و قسمتی از لباس سبزش از زیر پارچه قابل مشاهده است اما پارچه دست های او را کاملا پنهان کرده . موهای مرد جوان که تا پایین گردنش می رسید بخشی از قسمت بالایی آن کوتاه شده و نگاهش به سمت آرایشگر است و در حال گوش دادن به حرفای اوست و چهره او قاجاری به همراه ابرو های پیوسته است . در پشت آنها دیواری با نصف سفید رنگ و نصف قرمز رنگ وجود دارد که از دو قسمت آن طبیعت و درختان نیز مشخص می شود . فرشی که زیر پای آنان است به رنگ آبی تیره با نقوش سفید رنگ است.
در تصویر سوم شش مرد وجود دارد که مرد آرایشگر در تصویر بالا ، در این قسمت نیز دیده می شود و در دست او یک اسطرلاب است . در سمت راست دو مرد دیگر هستند که هر دو درحال نگاه کردن به اسطرلاب هستند . لباس اولی کرم همراه با عبای سرخ رنگ و دیگری لباس زردی به تن کرده . هر دو فرد دارای ریش و کلاه تیره هستند . مردی که عبا به تن دارد دستانش پنهان است و دیگری دست های خود را روی هم گذاشته است.
در قسمت چپ تصویر ، سه مرد وجود دارد که دوتای آنها در حال صحبت با یکدیگر هستند و فردی ک وسط نشسته نگاهش به سمت اسطرلاب است . مردی ک نسبتا جوانتر از بقیه و در حال صحبت است لباسش شامل رنگ های آبی ، زرد و قرمز است . دیگری ک در وسط نشسته لباسی سبز رنگ همراه با پوششی سیاه رنگ که نوار های طلایی دارد ، مرد کناری نیز همین نوع لباس را دارد اما در رنگ های آبی و قرمز .
سطحی سبز رنگ است که هر ۵ مرد روی اون نشسته اند ک فرش زیر پای آنها با طرح بته جقه و رنگ های سبز و نارنجی و زرد است .
*65. هزارو یک شب . جلد اول . آبرنگ روی کاغذ 18 در 32 سانتی متر
*محل نگهداری :کتابخانه کاخ گلستان . تهران . شماره کتابخانه خطی2240
*منبع عکس : [ذکا . 1382:135 ]
این تصویر نیز مانند دو تصویر قبلی است و حاشیه آن مانند تصویر اولی است . در اولین قسمت یک مجلس مهمانی را نشان می دهد مردی در سمت چپ دف می زند و چهره او مشخص نیست و لباس آبی بر تن دارد در کنار او مردی قرمز پوش در حال تنبک زدن است . مرد دیگری که نسبتا جوانتر است و نگاهش به سمت چپ است و در حال نواختن تار است . در کنار آنها زنی نیز در حال نواختن ساز است و چهره و لباس او همچنون بانوان قاجاری است و نگاه او به سمت راست است . در سمت راست دو بانوی جوان ایستاده اند و از حالت آنها مشخص است که در حال رقص هستند . بانویی ک دامن زرد رنگ دارد در حال بشکن زدن و دیگری دو طرف دامن خود را گرفته است . دیوار هایی به رنگ سبز و زرد و در هایی به رنگ قرمز .
در بخش دوم که با توجه به اسم آن شهری را نشان می دهد که چراغانی شده و سه آتشدان در وسط قرار دارد فانوس هایی که سر در ساختمانی آویزان هستند و در آن باز است و ده مرد با لباس و کلاه قاجاری به رنگ قرمز و سبز در تصویر ایستاده اند . و ۱۳ مرد نیز پشت پنجره های رو به شهر دیده میشوند . ساختمان هایی به رنگ کرم و در ناحیه پایینی به رنگ توسی وجود دارد .
تصویر سوم اتاقی را نشان می دهد که دو پرده قرمز رنگ در سمت راست و چپ همراه با در قرمز رنگ و شیشه ای که دیوار وسط بین در ها صورتی است . شمعدان هایی مقابل هر دو پرده هستند . در مقابل در ، بالشتی دیده می شود که زوجی به آن تکیه داده اند و همدیگر را در آغوش گرفته اند . بانوی قاجای که یک پای خود را دراز کرده و با دو دست خود گرفته و مرد با یک دست در حال نوازش پای بانو است و با دست دیگرش شانه های او را در بر گرفته و نگاه هردو به یکدیگر است . هر دو با لباسی مجلسی و فاخر هستند و سینی حاوی نوشیدنی نیز در سمت راست قابل دیدن است همچنین قالیچه هایی نفیس و رنگارنگ وجود دارد.
نکته ای که در هر سه عکس پیداست استفاده از رنگ های مکمل همانند قرمز و سبز ، نارنجی و آبی ، زرد و بنفش است . همچنین به کار بردن چهره ها و لباس های دوره قاجار در قالب شخصیت ها است .
بررسی پوشش زنان در تصاویر بالا :
تصویر. 52 . هزارو یک شب
در بخش اول بانویی که نشسته یک ارخالق سبز رنگ به همراه سر آستین توری سفید و پیرهن یقه گرد سفید رنگ پوشیده است . علاوه بر آن دامن قرمزی به تن دارد و روی سر خود سربند سفید رنگ با مروارید هایی که در زیر گلویش آمده ، به سر دارد.
زنِ ایستاده یک دامن زرد رنگ به همراه یک جلیقه سبز و زرد با طرح بته جقه به تن دارد که زیر آن پیراهنی صورتی کمرنگ با نقوش ریز و آستین توری پوشیده است . چارقدی به رنگ سبز کمرنگ با گیره ای در زیر چونه اش ، سر کرده . پیرزنی که نشسته چادرمشکی همراه با چارقد لیمویی رنگ و روبند سفید سر کرده .
در بخش دوم زن سمت چپ یک جلیقه سبز رنگ همراه با نوار طلایی و از زیر آن پیراهنی صورتی رنگ دارد . دامنی سورمه ای رنگ با نوار طلایی پوشیده است و کفش های قرمزی به پا دارد.
بانویی که در وسط نشسته دامنی سرخ رنگ با نوار طلایی به همراه یک جلیقه طرحدار سبز با نوار طلایی پوشیده است و در زیر آن پیرهنی بنفش با یقه گرد دارد و سربند مرواریدی سفید رنگ او با موهای مشکی اش در تضاد است . پیرزنی ک در سمت راست است یک چادر مشکی با روبنده سفید و یک چارقد با نقوش ریز سر کرده و یک شلوار گشاد (تنبان) بنفش به تن دارد .
در بخش سوم نیز دو زن چادری با روبنده سفید تنبان های بنفش رو سبز پوشیده اند و کفش های آنها (ساغری) به رنگ های سفید و صورتی است .
تصویر .57.هزارو یک شب
در بخش اول تصویر بانویی که نیم خیز شده یک ارخالق بلند با طرح بته جقه رنگی و پس زمینه قرمز رنگ پوشیده و در زیر آن پیراهنی زرد رنگ یقه گرد با سرآستین های توری دیده می شود . حاشیه ارخالقش سبز و طلایی است . دامنش به رنگ آبی -سبز با نوار طلایی رنگ است .
پیرزن یک تنبان سبز به همراه چارقدی با نقوش تیره و زمینه قرمز پوشیده و در آخرچادری آبی رنگ با روبنده سفید سر کرده است . زنی ک در سمت راست ایستاده یک چارقد کرم با نقوش گل های ریز همراه با گیره ای در زیر گلویش سر کرده . جلیقه با طرح بته جقه های زرد و قرمز و زمینه آبی پوشیده است .و دامنی قرمز رنگ با نوار طلایی به همراه دارد .
تصویر 65.هزار و یک شب
در بخش اول تصویر بانوی سمت راستی یک دامن نارنجی با نوار طلایی و آبی به تن دارد . ارخالقی رنگارنگ که وسط آن و سر آستین هایش تور سبز رنگ است . همرا با سربندی سفید رنگ. در کنار او زنی ارخالق سیاه بلندی با حاشیه قرمز و سفید و نقوش طلایی پوشیده و زیر آن پیراهنی توری صورتی و آبی رنگ دارد که آستین های پفی آبی آن مشخص است . دامنی زرد رنگ با نوار قرمز سفید پوشیده است و سربندی سفیدرنگ به سر دارد.
بانوی نوازنده یک ارخالق بلند سفید- قرمز پوشیده که قسمت توری گلبهی رنگ آن در بخش میانی مشخص است . آستین های قرمز رنگ و دامن سورمه ای رنگی دارد و یک سربند سفید دارد. که پری از آن آویزان است .
در بخش سوم بانوی جوان ارخالقی با نقوش ریز رنگی زرد آبی سفید دارد در بخش میانی لباس توری سبز رنگ و یقه گرد دارد آستین هایی سرمه ای با سر آستین های توری سبز مشاهده می شود . دامنی صورتی رنگ و سربندی گل مانند روی سر بانوی جوان است که گل های ریز صورتی و پر سفید دارد و توری سفید از آن آویزان است .
منابع :
۱_کلنیی ، بلا / سانتو ، ایوان /( ۱۳۹۴) ، هنر ایران عصر قاجار ، ترجمه و نشر آثار هنری متن ، تهران
۲_ذکا ، یحیی ، / (۱۳۸۲) ، زندگی و آثار استاد صنیع الملک ، مرکز نشر دانشگاهی
