چکیده :
هنر اسلامی در اسلام با هنر سخنوری ، هنر معماری و هنر خوشنویسی آغاز میشود .اینک برانیم تا مختصری پیرامون پیدایش هنر نگارگری و هنر تجسمی در اسلام گفتگوی کوتاهی داشته باشیم.
مقدمه :
هنگامیکه پیام توحید توسط پیامبر اسلام در شبه جزیره عربستان پیچید ، دو امپراطور بزرگ با تمدنی وسیع در همسایگی آن حضور فعال داشتند : امپراطوری ساسانی و امپراطوری رم.
پیامبر با ارسال رسولانی پیام آسمانی دین جدید را به این دو امپراطوری و دیگر همسایگان ابلاغ نمود.
نقاشی و پیکر تراشی هم که در زمان جاهلیت عرب بمثابه ابزاری در دست قدرتمندان جهت تحمیق خلایق به کار برده میشد و به عنوان بت رواج داشت شدیدا تحریم شده بود و هر اثری که به گونه ای با شرک مردم به کار گرفته میشد تخریب و نابود میگشت.
خود پیامبر در فتح مکه به علی (ع) فرمان داد که به بام کعبه رود و هر آنچه که بت بود پایین بیندازد و تخریب کند و خود نیز نظارت کامل داشت.
مردم در آن روزگار به هنر اصیلی پرداخته بودند که هنر انسان سازی بود .
بعد از مرگ پیامبر و در زمان عثمان که سیل ثروت به پایتخت اسلامی سرازیر میشود توسط دوستان و همفکران و اقوامش که عموما از امویان بودند تقسیم میگردد ، تا اینکه سرانجام خلافت را امویان در اختیار میگیرند .
معاویه به عنوان خلیفه مسلمان در دمشق کاخ میسازد و زندگی شاهانه ای را شروع میکند.
قصر های باقیمانده دوران امویان در وادی شام :
از جمله کاخ عمرا ، کاخ المشتی ، کاخ خربه المفجر و یکی از کاخ ها اموی که در طول گذشت زمان اثار این حمام اینک سرپا است و به حمام صرخ معروف است .
در قصر معروف به خربه المفجر مجسمه های انسانی وزن به کار برده شده است.
در این آثار التقاط و تلفیقی از هنر دربار ساسانی را میتوان مشاهده کرد.
نقاشی های قصر عمرا که عبارت است از تصاویری از خلیفه اموی که شاید ولیدبن عبدالملک باشد و نیز نقاشی رسوم فلکی و تصاویر انسانی در زیر گنبد ها و پوشش و دیوار های آن در قصر المشتی علاوه بر تزیينات گل و برگ و نباتی ، نقش برجسته هایی از تصاویر حیوانات و موجودات اساطیری است که در هنر تجسمی ایران پیش از اسلام ، به ویژه در هنر هخامنشیان به چشم میخورد.
نقاشی های قصر عمرا
در زمان ولیدبن عبدالملک بین سال های 88 و 96 هجری تغییرات و تعمیرات اساسی صورت پذیرفته و مسجد مذکور مرمت و بازسازی شده است.
تزیینات این مسجد از ترکیب قطعات کوچک موازيیک گونه ای است که با رنگ های مختلف اشکالی را به وجود اورده است. بیشتر این اشکال رسوم و مناظر طبیعی و معماری است. ( در شکل 6 )
(شکل 6 )
نتیجه گیری :
در هنر نگارگری و تجسمی استفاده از چهره و اندام انسان و طبیعت و انواع و اقسام شکلهای هندسی دیده میشود و ترکیب آن ها باعث ایجاد طرح های اسلیمی هم شده است .
منابع :
العماره فی صدره الاسلام – دکتر کمال الدین سامع
هنر مسلمانی _ الکساندر پاپا دو پولو
مقاله نوشته سید کمال حاج سیدجوادی
