فیلیپو برونلسکی(معمار و پیکره‌ساز ایتالیایی، ۱۳۷۷-۱۴۴۶)
نخست به زرگری اشتغال داشت، سپس به معماری روی آورد و در این عرصه به شهرت رسید. غالبا او را ابداع‌کننده پرسپکتیو می‌دانند. در واقع، او به مطالعه اوصول ریاضی تناسبات در بناها پرداخت و بیشتر مهندس بود تا نظریه‌پرداز در حوزه هنری. وی پیکر تصلیب در کلیسای سانتاماریا نوولا را ساخته است. مهم‌ترین اثر معماری‌اش: گنبد کلیسای جامع فلورانس.
در کتاب پرویز مرزبان آمده: برونلسکی به حق پدر و بنیانگذار معماری ((گوتیگ-رنسانس)) شناخته شده است، روش‌های فنی معماری گوتیگ را برای ساختن طاق و تویزه گنبد کلیسای فلورانس به کار بست.
برونلسکی یک آزمایش پیشرفته انجام داد و یک وسیله نوری برای ترکیب یک چشم انداز واقعی با یک نقاشی اختراع کرد. در این دستگاه با نگاه کردن از درون یک سوراخ کوچک و با استفاده از انعکاس تصویر در آینه، ترکیبی از یک نقاشی موجود و یک منظره واقعی همراه با تصویر آسمان، مشاهده می‌شد. بیننده نمیدانست آیا در حال دیدن یک چشم انداز واقعی است یا ترکیبی الهام بخش از تجسم و واقعیت را مشاهده می‌کند.
برجسته‌ترین معمار قرن ۱۵م. فیلیپو برونلسکی است. برونلسکی کار خود را با پیکرتراشی آغاز کرد اما بعدها به معماری روی آورد. او با مطالعه بناهای روم باستان موفق به کشف شیوه ژرف‌نمایی (پرسپکتیو) بر سطح کاغذ دو بعدی شد. پرسپکتیو هندسی که بر اوصول ریاضی استوار است مورد توجه هنرمندان رنسانس قرارگرفت. برونلسکی شیوه‌های نوینی را در معماری بنا نهاد که آن را تحت عنوان “معماری پس از قرون وسطی” می‌شناسیم. او در ساخت گنبد کلیسای فلورانس این ابتکار را به‌کار برد که آن را به صورت دو نیم کاسه جدا از هم بنا کرد که هم سبک‌تر بود و هم دارای استحکام بیشتری بود.
در سال ۱۴۰۱ پس از شکست در مسابقه‌ی طراحی درهای تعمیدگاه فلورانس به همراه برامانته به روم سفر کرد و مشغول تحقیق در معماری روم باستان شد. در سال ۱۴۱۹ به فلورانس بازگشت و در مسابقه‌ی طراحی گنبد کلیسای جامع فلورانس(سانتاماریا دلفیوره) برنده شد.
گنبدکلیسای سانتا ماریا دلفیوره
کلیسای جامع فلورانس یا کلیسای سانتا ماریا دلفیوره توسط آرنولفو دی کامبیو در سال ۱۲۹۶ طراحی شد و در سال ۱۳۵۷م. توسط فرانچسکو تالنتی مورد بازنگری قرار گرفت و سرانجام طرح نهایی و گنبد آن توسط برونلسکی طراحی و اجرا شد.
طرح کلیسا باسیلیکایی است و فضای داخلی آن با این که بسیار عظیم است تنها چهار دهانه طاق دارد. ساماندهی این بنا از معماری و سازه برج‌های ناقوس در توسکانا اقتباس شده است. این برج به شکل مکعب مستطیل و در هفت طبقه طراحی شده است و پنجره‌های آن با بالا رفتن طبقات فزونی می‌یابند. پس از مرگ جوتو (سازنده برج ناقوس) وقتی سازندگان طبقات بالایی برج را می‌ساختند متوجه سستی دیوارهای طبقه اول شدند. لذا تصمیم گرفتند ضخامت دیوارها را دو برابر کنند. با ضخیم‌تر نمودن دیوارهای پایینی، طرح اولیه جوتو نیز دچار تغییراتی شد.
در آغاز قرن پانزدهم، در فلرانس هیچ‌کس نمیدانست که فضای هشت گوش میانی کلیسای جامع را چگونه می‌توان مسقف نمود. عمده مشکل ساخت گنبد کلیسا زدن داربست‌های چوبی به طول حدوداً ۴۳ متر بین دهانه های طاق بود. طرح گنبد به صورت دو لایه هشت وجهی با مصالح سنگی و آجر با اسکلت فلزی، با ابداع دستگاه بالابر و بصورت دو نیم کاسه جدا از هم اجرا شد.
برونلسکی گنبد سانتاماریا دل فیوره را ۸۴ متر بالاتر از سطح زمین با قطر ۴۲ متر و ارتفاع ۳۲ متر بنا کرد. این گنبد از خارج به شکل هشت وجهی بود ولی در داخل ساختمان شکل واقعی آن تغییر داده شده بود. وی سازه‌ای متشکل از ۹ دایره که درون پوشش هشت وجهی بیرونی گنبد قرار می‌گرفتند، ابداع کرد. گنبد اصلی از دو پوسته تشکیل شده و شامل حلقه‌های افقی داخلی و قوس‌های مدور بود. اجزای قوس از طریق نیروهای ایجاد شده توسط وزن خودشان با یکدیگر به تعادل می رسیدند و هنگامی که قوس‌ها به اتمام می‌رسیدند سازه به پایداری نهایی دست می‌یافت.
به دلیل آنکه امکان تکمیل قوس‌ها به صورت همزمان وجود نداشت یک سازه اضافی از مصالح بنایی برای ممانعت از فروریختن حلقه‌ها به کار برده شد. این قوس‌ها در فواصل معینی یکدیگر را قطع می‌کردند. این تقاطع با استفاده از یک تیر تقویت کننده از جنس مصالح بنایی و به طور عمود بر قوس های افقی که تامین کننده نیروی فشاری از جهات مختلف و مانع از فروریختن حلقه ها بر کف کلیسا بودند، به وجود می آمد.
با استفاده از آنچه قبلا در ساختمان های ایرانی و ساختمان‌های دوره بیزانس به کار رفته بود، برونلسکی روشی غیر معمول و مبتکرانه را که تاکنون در این سرزمین ناشناخته بود ابداع کرد. او نه تنها گنبد را طراحی کرد، بلکه تمامی تجهیزات را نیز برای بالارفتن کارگران و بالا بردن مصالح و تجهیزات لازم در طی دوران ساخت طراحی و فراهم نمود. هیچ چیز برای تحقق امری که ناممکن به نظر می رسید نادیده گرفته نشده بود. طراحی و ساخت در تعادل و هماهنگی کامل بودند. بدین ترتیب برونلسکی زیباترین و جذاب ترین گنبد دنیا را به عنوان یکی از شاهکارهای معماری برای تمامی دوران‌ها خلق کرد.
