کلیسای سیستین

کلیسای سیستین در واتیکان، ایتالیا در سال ۱۵۰۸ ساخته شده و محل اقامت رسمی پاپ است. مشهورترین ویژگی این کلیسا علاوه بر سبک آن، نقاشی آفرینش آدم، اثر میکل آنژ است که روی سقف آن کشیده شده است. این کلیسا بین سال های ۱۴۷۵ تا ۱۴۸۱ توسط شخصی به نام جیاوانیو دل دوسی ساخته شده و طراحی اش به عهده باسیوپونتلی بوده است. کلیسای سیستین در واتیکان ایتالیا سال 1483 میلادی ساخته شده و به مریم مقدس اختصاص داده شد.

این کلیسا به خاطر معماری و دکوراسیون فرسکوی هنرمندان دوران رنسانس مثل میکل آنژ، پیترو پروجینو، ساندرو بوتیچلی، پینتوروچیو و … به یکی از معروف ترین و زیباترین کلیساهای شهر واتیکان تبدیل شده است. از معروف ترین نقاشی های این کلیسا میتوان به اثر قضاوت نهایی از میکل آنژ اشاره کرد.

در دوران حکومت پاپ سیکتوس چهارم، گروهی از نقاشان رنسانسی را به کلیسا آوردند تا در تمام نقاط این کلیسا یک سری نقاشی دیواری بکشند. این نقاشی ها در سال 1482 تکمیل شده و سال بعد نیز کلیسا متبرک شده و به مریم مقدس اختصاص داده شد. سال 1508 در زمان پاپ ژولیوس دوم نقاش معروف میکل آنژ سقف این کلیسا را نقاشی کرده و پروژه ای که هنر غربی را تغییر داد و یکی از مهم ترین دستاوردهای هنری تمدن انسانی را بوجود آورد. بعدها که میکل آنژ به کلیسا رفت، فرسکوی مذهبی، داوری نهایی را بین سال های 1553 تا 1541 روی محراب کلیسای سیستین نقاشی کرد

نمای بیرونی این کلیسا نشان دهنده یک ساختمان بسیار بزرگ به شکل مستطیل بوده که همچون کلیساهای دیگر ایتالیایی قرون وسطی و رنسانس تزئینات معماری آنچنانی نداشته و درهای ورودی اش خالی از تجمل هستند. انقدر ساده که شاید باور نکنید همین کلیسا دارای زیباترین موزه های نقاشی در اروپاست

روز رستاخیز Compositionally

تکمیل این اثر از ۱۵۳۶ تا ۱۵۴۱ میلادی زمان برده است. این اثر بسیار بزرگ است و تمام بخش پشتی محراب کلیسای سیستین را پوشانده است. مضمون این اثر، تجسم بازگشت مسیح و داوری نهایی انسانها توسط خداوند است. روح انسانها از روی زمین برخاسته و به آسمانها و بسوی سرنوشت نهایی خود می رود. در حالیکه عیسی مسیح در گرد حواریون خود ار جمله سن پیتر، سن لاورنس، سن بارتولومه یا ناتانائیل، سن پل، سن سباستین، جان باپتیست و دیگران قرار گرفته است. مریم مقدس در پشت مسیح پنهان شده و در اینجا و آنجای تصویر، آدم هایی را به سوی جهنم می برند تا مجازات کنند.

این کلیسا، کلیســای خصوصــی دادگاه پاپ بــود. همچنین این کلیســا جایــی بود که رهبران کلیســا بــرای تجلیــل از مراســم بزرگداشــت عبــادات روزهــای عید در آنجــا جمــع می شــدند؛ جایی کــه بــدن بی جــان پاپ قبــل از مراســم خا کســپاری اش در آنجــا قــرار می گرفتــه و مکانــی کــه کالج کاردینال ها تا به امروز برای انتخاب پاپ بعدی تشــکیل جلسه میده؛ بنابراین مکانی بااهمیت به شمار میرفته است.

بــه دلیــل غــارت رم در ســال 1527 ایــن کلیســا در موقعیتــی بحرانــی قــرار داشــت. پــل ســوم نه تنهــا درصــدد رســیدگی به بسیاری از صدماتی بود که نهضت پروتستان برجای گذاشته بود، بلکه برای تأیید مشروعیت کلیسای کاتولیک و ارتدکس و آموزههای آنها ازجمله نهــاد مقام پاپی نیز در تــاش بود. در این میــان، هنرهای تجســمی، نقــش اصلــی را در دســتور کار پل ســوم ایفا میکردنــد.

وی بــرای رســیدن به اهــداف فوق، از میکل آنژ خواســت تــا دادگاه پــاپ و نماینــدگان کلیســای ِ زمینی، در روایت تصویری «داوری اخــروی»به تصویر درآیند تا با این امــر، فاصله ی بین زندگی مســیح و ظهــور دوبارهی او توســط قدیســین و پاپ و … پر شــده و به این ترتیب، به مقام پاپ ارج و قربی مضاعف ببخشــد. یکی از ترفندهایی که میکل آنژ برای رســیدن بــه اهداف پــاپ انجــام داده، تصویر کــردن پــاپ در حــال تحویــل کلیــد کلیســا بــه مســیح اســت. ازاین رو کلیــددار و امین بــودن پاپ، به اســتحکام مقــام او در نزد مومنان می افزود.

میکل آنژ این اثر را بــا الهــام از رویای حزقیــال نبــی، توصیفهای ظهور پســر انســان، کمدی الهی دانته و پرده واپســین داوری ســینیورلی تصویر کرده، اما مهمترین آن الهام ها، سرود روز غضب است.

ساختار نقاشی داوری اخروی میکلانی

بیــش از ســیصد فیگــور عضلانــی در انــواع نامحــدودی از حالت هــای پویا، دیــوار را تا لبه هــای آن پر می کننــد. برخالف صحنه هــای روی دیوارهــا و ســقف، داوری اخــروی محــدود به حاشــیه نقاشــی نشــده و قســمت های آن در تمــام میدان دید مخاطــب گســترده شــده اســت. ترکیببندی و ســاختار بصری اثر به گونه ای اســت کــه گویی قصد دارد چشــم بیننده را از ســمت چــپ به بــالا و از ســمت راســت بــه پاییــن هدایت کند.

مســیح در مرکز این ترکیب بندی پیچیده قــرار دارد. یک فیگور عضلانی قدرتمند، با ژســتی پیچان و تابــان که در حال طبقه بنــدی روح هــا، در حــال حرکــت اســت و به ســمت جلو می رود. گناهــکاران در ســمت چــپ او و نیکوکاران در ســمت راســت او قــرار دارنــد. مریــم با کــره در زیر بــازوی بلند شــدهی مسیح قرار گرفته است. میکلآنژ حالت او را از مهربانی به نفع بشــریت که در یک نقاشــی مقدماتی دیده میشد، به سازش در قضــاوت مســیح تغییــر داد.

شــیاطین در ســمت راست ترکیببندی (ســمت چپ مسیح)، راندهشــدگان را به جهنــم می کشــند؛ درحالیکه فرشــتگان، کســانی را کــه برای فرار از سرنوشــت خود تــلاش می کنند، مورد ضرب و شــتم قرار می دهند یک روح همزمان توسط یک فرشــته مورد هجوم قرار گرفته و از قسمت پایین نیز دیوی در حال کشیدن او به سمت پایین اســت، درحالیکه از گردن او یک کیــف پول و دو کلیــد آویزان است که همان گناه حرص و طمع است.

روح دیگر، نمونه ای از گناه غرور اســت که تلاش می کند به عقب برگردد و متکبرانه حکــم الهــی را بــه چالــش می کشــد، درحالی کــه روح ســوم در بیرونی تریــن قســمت ســمت راســت از پوســت بیضــه اش کشیده شــده اســت (گناه او شــهوت بود). این گناهان به طور خــاص در خطبه هایــی که بــه دادگاه پــاپ تحویل داده شــد، مشخص شده است .

در گوشــه ی پاییــن ســمت راســت دیــوار محــراب، چــارون -کشــتیگیر اســاطیر یونانی که روح هــا را به عالم امــوات منتقل می کنــد ـ پــاروی خــود را وقتیکــه رانده شــدگان را به ســواحل جهنــم ســوق می دهــد، می چرخانــد.

در گوشــه ی پایین تــر سمت راست، یک شــخصیت اســاطیری دیگر به نام مینوس(الاغ گــوش) قــرار دارد. گناه او توســط مــاری که آلت تناســلی او را نیش میزند، نشــان داده است. مسیح در حاشیه جهنم ایســتاده و تــازهواردان را بــرای تعییــن مجــازات ابدیشــان قضاوت می کنــد همان طــور که می بینید میکالنــژ در خلــق ایــن شــاهکار شــخصیت های اســاطیری ازجملــه چــارون و مینــوس را نیــز وارد می کنــد.

او در ایــن امــر از کمــدی الهــی دانتــه الهــام گرفتــه اســت. او حتــی چهــره ی بی ریــش و موهــای نه ِ چنــدان بلنــد مســیح را نیــز بــا الهــام از تندیس باستانی آپولو تصویر کرده است. چهــره ی مریــم مقــدس در اثــر داوری اخــروی میکالنــژ، کاملا متفــاوت با چهره های مرســوم پیشــین ترســیم شــده اســت. تفــاوت در تصویرگــری هــم مربــوط بــه ســربند و لبــاس و هــم حالت چهره و فیگور اوست.

در آثار پیشــین، مریم با چهره ای آرام و گاه همــراه بــا انــدوه و نیــز نشســتنی باوقــار و ملکه گونــه ِ دیــواری، چهرهای تصویر می شــد، درحالیکه در این نقاشــی اســاطیری از او بــه نمایش گذاشــته شــده اســت. کمی آنطرفتر سن بارتولومه را می بینیم، درحالیکه پوست خالی بدن یک انســان را در دســت دارد. میکالنژ برای صورت این پوســت خالی، چهره خــودش را به تصویر کشــیده اســت.