قالب‌های انیمیشن

در قالب‌های انیمیشن صرف‌نظر از کاربرد ویژه‌اش، با شیوه‌های بی‌شماری ساخته و عرضه می‌شود و طبیعی است که روش‌های نوین به نحوی خود را با دستاوردهای علوم و تکنولوژی مدرن تطبيق دهند. به‌طورکلی قالب‌های انیمیشن رایج را در چهار گروه عمده می‌توان بازشناخت:

1.انیمیشن دوبعدی. ٢. انیمیشن سه‌بعدی (اجسام یا عروسک‌ها). ٣. تکنیک‌های تلفیقی (زنده و انیمیشن و…). ۴. انیمیشن کامپیوتری.

برای قالب‌های انیمیشن و شیوه‌های مختلف ساخت فیلم انیمیشن برای دستیابی به چهارگانه مذکور می‌توان از روش‌های رایج زیر

بهره گرفت:

1. انیمیشن روی طلق (Cel Animation): یکی از قالب‌های انیمیشن روشی است که در آن طراحی‌ها روی طلق اجرا و رنگ‌آمیزی شده و سپس روی زمینه یا «بک‌گراند» قرار می‌گیرند و معمولاً دو فریم از هر تصویر فیلم‌برداری می‌شود. تعداد فریم‌ها برای هر تصویر متناسب با موضوع و نوع حرکت، قابل‌تغییر است. برای مثال از فیلم‌های والت دیزنی می‌توان یادکرد.

۲. انیمیشن روی کاغذ (Paper Animation): یکی دیگر از قالب‌های انیمیشن، انیمیشت روی کاغذ است. در این روش به دلیل عدم استفاده از طلق، زمینه‌ها ساده‌تر انتخاب‌شده و تمامی اجزای صحنه برای هر نقاشی مجدداً کشیده می‌شود. از ویژگی‌های مهم این روش یکی مواج بودن تصاویر و دیگر، سادگی پس‌زمینه است. ابزاری که در این روش به کار می‌رود، می‌تواند مدادهای مختلف، راپید، قلم فرانسه، پاستل، آبرنگ، رنگ‌روغن و یا هر وسیله تازه دیگری باشد. مثال: فیلم تداعی ساخته نورالدین زرین کلک.

از آغاز تاریخ انیمیشن، طراحی یا نقاشی بر سطوح متنوع یکی از رایج‌ترین روش‌های جایگزین طراحی و نقاشی بر سل های شفاف، بوده است. در این روش، جایگزین سل شفاف غالباً کاغذ بوده، اما سابقه‌ی کار بر روی سل های کدر (یا مات) نیز وجود داشته است.

انیمیشن طراحی‌شده را می‌توان با استفاده از مداد معمولی، مداد رنگی، قلم، پاستل، مداد کنته، آبرنگ یا هر وسیله‌ی دیگری که در دسترس هنرمندان نقاشی بی‌جان است، به وجود آورد. هریک از موارد مذکور را به‌صورت ترکیبی و درزمینه متنوع می‌توان استفاده کرد، ازجمله کاغذ و سل کدر که هریک نتایج متفاوتی دارند. برتری استفاده از سل کدر، در امکان طراحی روی سطح آن با هریک از وسایلی که پیش‌تر گفته‌شده است، نهفته است. اما روی سل شفاف فقط با جوهر و رنگ‌های مخصوص می‌توان طراحی کرد.

مشکل عمده‌ی کار با سل کدر این است که به علت عدم شفافیت مناسب، نمی‌توان از آن در چندلایه استفاده کرد. اما سل مات را هم می‌توان جلا داد تا سطح آن شفاف شود و در این صورت می‌توان از آن در چندلایه و برای پس‌زمینه هم استفاده کرد. کاغذ مشکلات خاص خود را دارد. معمولاً ضخامت ورق‌های کاغذ به حدی است که استفاده‌ی چندلایه از آن ممکن نیست. مگر آن‌که نور از زیر به سطح آن‌ها تابیده شود (تا دیدن خطوط صفحات زیر ممکن گردد).

حتى در صورت وجود نور کافی، ورق‌های کاغذ مات و بافت‌دار هستند (بافت‌دار بودن هم به سطح کاغذ برمی‌گردد، که از نرم تا زبر وجود دارد و هم به تارهای بافت کاغذ که با تابش نور از زیر کاملاً دیده می‌شوند. اکثر مواقع تولیدات انیمیشنی که با کمک تصاویر روی کاغذ به وجود می‌آیند به‌گونه‌ای عرضه می‌شوند که همه‌ی تصاویر روی یک ورق مشاهده شوند (تصاویر متحرک، تصاویر ثابت، پس‌زمینه‌ها و غیره …). به همین دلیل، برای هر فریم همه‌چیز باید به‌طور کامل مجدداً ترسیم گردد.

3. انیمیشن بدون دوربین (Animation Without Camera): یکی از ساده‌ترین و ارزان‌ترین راه‌های ساخت فیلم انیمیشن، شاید همین روش باشد. زیرا می‌توان با استفاده از نوار فیلم خام یا نور خورده، بدون استفاده از دوربین و مراحل لابراتواری، فیلم ساخت.

اگر فیلم خام را ظاهر کنیم و یا فیلم‌های قدیمی و مستعمل را با مقداری آب ژاول شست‌وشو دهیم، نوار شفافی به دست می‌آید که می‌توانیم با ابزار مختلفی مثل مداد چرب، مرکب، رنگ‌روغن و یا وسایل دیگری، روی هر فریم آن پی‌درپی طراحی کنیم که حاصل آن، فیلم انیمیشن است، همچنین با ایجاد خراش روی فیلم نور خورده نیز می‌توان این روش را اجرا کرد، که نتیجه بازهم تهیه فیلم بدون فیلم‌برداری و لابراتوار است.

شیوه خراش روی فیلم می‌تواند انیمیشن‌های خالص، زیبا و مؤثری را خلق کند. برای اجرای این روش از فیلم ۱۶ میلی‌متری می‌توان استفاده کرد، ولی بهتر است برای تسهیل کار و گرفتن نتیجه بهتر از کادرهای بزرگ‌تری مثل ۳۵ میلی‌متری و یا حتی ۷۰ میلی‌متری استفاده شود.

بهترین نمونه روش خراش روی فیلم، کار خانم «کارولین اليف» (Caroline Leaf)، با عنوان دو خواهر است، که جایزه جشنواره « آنسی ۹۱» (91 Annecy) را به خود اختصاص داد. همچنین می توان «مک لارن» (Mc Laran) را که سال‌های بسیاری از عمرش را صرف تجربه این روش نمود و دستاوردهای باارزشی را خلق کرد، به‌عنوان ابداع‌کننده و توسعه‌دهنده این روش دانست.

۴. کات اوت یا انیمیشن با بریده مقوا (Cut out): پرسوناژ با بریدۀ مقوا ساخته و مفصل گذاری می‌شود و گاه به‌صورت کولاژ (Collage) یعنی با برید؛ مواد دیگری مانند پارچه، نخ‌های مختلف، کاموا، کاغذهای گوناگون روزنامه و یا عکس شکل می‌گیرد و زیر دوربین، کادر به کادر حرکت داده و فیلم‌برداری می‌شود. لی‌لی حوضک ساخته وجیه الله فردمقدم، از نمونه‌های خوب این روش به شمار می‌رود.

(Silhuette Animation) این تکنیک به‌صورت کات اوت سایه‌ای  نیز اجرا می‌شود، با این ترتیب که اشکال لازم را از مقوای سیاه می‌سازند و از پشت به آن نور می‌تابانند. در این صورت بیننده می‌تواند تصویر را به‌صورت سایه‌های بسیار مشخصی که حرکت می‌کنند، ببیند.

5. انیمیشن سه‌بعدی(Three dimentional Animation : 3.D.)

این تکنیک با فیلم‌برداری تک فریم از پرسوناژهای عروسکی یا هر پرسوناژ سه‌بعدی دیگر، اجرای می‌شود. یعنی از هر حرکت عروسک‌هایی که مفصل‌های فرم پذیری دارند، یک یا دو فریم فیلم گرفته می‌شود.

این تکنیک گاهی نیز با احجام و اشیایی مانند میخ و چکش، چراغ مطالعه، و مهره‌های شطرنج و یا هر شیء سه‌بعدی دیگری اجرا می‌شود. «کلیمیشن» (Claymation) نیز کار سه‌بعدی دیگری است. درگذشته پرسوناژها و برخی از عناصر پس‌زمینه با گل ساخته و سپس حرکت داده می‌شدند. ولی امروزه با استفاده از خمیر مجسمه‌سازی و موم یا مواد مشابه دیگری ساخته و حرکت داده می‌شوند.

۶. انیمیشن با عکس (Photo Animation): از سوژۀ در حال حرکت، عکس‌های پی‌درپی گرفته می‌شود و با انتخابی از آن‌ها و تغییرات دیگر، دور عکس‌ها بریده‌شده و سپس روی پس‌زمینه – که ممکن است عکس و یا نقاشی باشد – قرار می‌گیرند و فیلم‌برداری می‌شوند. گاه ممکن است به‌جای عکس، از فتوکپی استفاده شود. این شیوه نیز به علت تغییراتی که در عکس به وجود می‌آید، جذابیتی ویژه پیدا می‌کند، که می توان با استفاده از مداد رنگی یا پاستل جلوه‌های گرافیکی ویژه‌ای را نیز خلق نمود، همچنین از فتوکپی رنگی هم می توان استفاده کرد.

مقاطعی از حرکت پرسوناژ انتخاب‌شده و چند کادر فیلم‌برداری می‌شود. حاصل، حرکت منقطع بازیگر است که با سرعت‌های متفاوت و مناسب موضوع فیلم، حالتی تازه و بدیع را القا می‌کند. به‌عنوان نمونه می توان فیلم سیاه‌وسفید، ساخته سهراب شهید ثالث را نام برد.

7. پین اسکرین (تخته سنجاق) (Pin screen): برای اجرای این تکنیک، هزاران سوزن در یک صفحه جاسازی‌شده و با تغییر ارتفاع این سوزن‌ها و نیز نورپردازی از یک زاویه به‌خصوص، تصاویری به وجود می‌آید که حاصل انعکاس نور بر مقطع سوزن‌ها هست. در این روش انیماتورها در پشت و جلو صفحۀ عمودی (Pin Screen) قرار می‌گیرند و سوزن‌ها را به حرکت درمی‌آورند. برای مثال می توان به فیلم زیبایی ناب، کار مشترک الکساندر الكسیف(Alexandre Alexeieff) و کلر پارکر (Claire Parker) که ابداع‌کننده این تکنیک بوده‌اند، اشاره نمود.

8. انیمیشن زیر دوربین (Under camera Animation): در این روش یک صفحه شیشه‌ای را که از زیر نورپردازی شده، انتخاب می‌کنند، و روی آن اجسام ریزی مثل ماسه، خرده‌های چوب، خرده‌های چای، منجوق و یا مواد ریز دیگری ریخته و به آن شکل می‌دهند. سپس با تغییر تدریجی و مرحله‌ای تصاویر و فیلم‌برداری فریم به فریم از آن‌ها فیلم انیمیشن می‌سازند.

ویژگی روش در این است که اکثر کارهای طراحی یا نقاشی، زیر دوربین و به هنگام فیلم‌برداری تک فریم انجام می‌شود و چون تغييرات فی‌البداهه هستند، تصاویر زیبایی تشکیل می‌دهند که حس بیشتری را از فضای فیلم به بیننده منتقل می‌سازند. مثل فیلم، خیابان (Street) ساخته کارولین لیف. (Carolin Leaf).

9. روتوسکپی (Rotoscopy): ابتدا فیلمی از پرسوناژهای زنده تهیه می‌شود، سپس با الگو قرار دادن حرکت پرسوناژها در فیلم، طراحی‌های جدید تهیه‌شده و فیلم‌برداری می‌شوند که البته تکنیکی است که در خدمت بعضی از روش‌های فوق می‌تواند قرار گیرد. استفاده از روش روتوسکپی را در غالب فیلم‌های به‌یادماندنی کمپانی والت دیزنی می توان دید.

10. داینامیشن (Dinamation): در این تروکاژ با استفاده از روش نمایش از پشت، صحنه‌های عروسکی، با طبیعت و تصاویر واقعی از موجودات زنده پیوند زده می‌شوند و دنیای خیالی با دنیای واقعی در هم می‌آمیزند. ابتدا هنرپیشه‌ها به کمک تخیل و دکوپاژ دقیقی که کارگردان بر مبنای سناریو در دست دارد، با موجودات خیالی که وجود خارجی ندارند، حرف می‌زنند و یا به ایفای نقش می‌پردازند.

مثلاً با یک اسکلت فرضی هشت دست به‌وسیله شمشیری می‌جنگند. کلمه داینامیشن همواره نام ری هاری هاوزن (Ray Harry Hausen) را تداعی می‌کند. وی فیلم‌های متعددی با این روش ساخته است که هفتمین سفر سندباد یکی از نمونه‌های خوب این روش است.

۱1. انیمیشن کامپیوتری (Computer Animation): در این روش طراحی‌های بین دو کلید، ایجاد بافت، پرسپکتیو، رنگ، زاویه دید، جهت گردش و سیکل‌های حرکتی به‌وسیله کامپیوتر انجام و کامل می‌شود. به‌این‌ترتیب که اطلاعات لازم به کامپیوتر داده، و حرکات موردنظر برنامه‌ریزی می‌شود و بقیه کارها با کامپیوتر است. برای مثال نرم افزار موهو

منابع:

مارین فرنیس- هنر در حرکت: زیباشناسی انیمیشن- مترجمان: سارا سعيدان، شهرزاد اکرمی- انتشارات بنیاد سینمایی فارابی- مهرماه ۱۳۸۳

مهین جواهریان- تاریخچه انیمیشن ایران- دفتر پژوهش‌های فرهنگی- تهران 1378

برای خرید فایل PDF این مقاله بر روی لینک زیر کلیک کنید