موزه‌ی آقاخان (اولین موزه تخصصی هنر اسلامی شمال آمریکا)
سلطان محمدشاه آقاخان (چهل و نهمین رهبر معنوی شیعیان اسماعیلی) به‌عنوان پیشوای شیعیان اسماعیلی در سال 1957میلادی در سن بیست‌سالگی جانشین پدربزرگش شد و از همان زمان تلاش‌هایش را به بهبود کیفیت زندگی بسیاری از مردم آسیب‌پذیر اختصاص داد.
او در چارچوب مسئولیت‌های موروثی، از طریق کار و تلاش درزمینۀ شبکه اینترنتی آقاخان (AKDN) بیش از شصت سال عمیقاً خود را درگیر توسعه کشورهای جهان کرده است. در دهه‌های اخیر تلاش‌های بی‌نظیر او موجب شد تا درجات افتخار و جوایز متعدد سازمان‌ها و ملل مختلف دنیا را به دست بیاورد.
AKDN : Agha Khan Development Network
AKDN درواقع یک مرکز خصوصی “بین‌المللی” و مستقل است، که زیر نظر هیچ نهادی نیست و زمینه فعالیتش تلاش برای بهبود فرصت‌ها و شرایط زندگی مردم مناطق خاصی از کشورهای جهان سوم است.
این تشکیلات شبکه‌ای معمولاً درزمینه های سلامت، آموزش، معماری، توسعه روستایی و پروژه‌های خصوصی فعالیت می‌کند و در پی ساختار و برنامه‌هایی است که بتواند به‌صورت مداوم به چالش‌های اجتماعی، اقتصادی و تغییرات فرهنگی پاسخ دهد. AKDN هم به‌عنوان نمونه‌ای از این نوع تشکیلات، با مؤسسات خصوصی و دولتی ازجمله سازمان‌های بین‌المللی، شرکت‌ها، بنیادها و دانشگاه‌ها در ارتباط است و با آنان همکاری دارد.
آژانس توسعه اجتماعی AKDN، متشکل از بخش‌های متنوعی است که عبارت‌اند از: خدمات بهداشت و درمان، خدمات آموزشی، آکادمی‌ها، آژانس تأمین مالی خرد، موسسه خیریه، آژانس آقاخان برای منطقه زیست طبیعی و دو دانشگاه به نام‌های دانشگاه آقاخان و دانشگاه آسیای میانه.
AKTC، بخش فعالیت‌های فرهنگی AKDN ، این بخش فعالیت‌هایی چون جایزه معماری آقاخان، برنامه شهرهای تاریخی، ابتکار موسیقی آقاخان(Aga Khan Music Initiative[1] )، موزه آقاخان و برنامه‌های آقاخان برای معماری اسلامی در “هاروارد و ام آی تی” را در برمی‌گیرد.
افتتاح موزه‌ی آقاخان در سال 2014 میلادی فصل جدیدی را در تاریخ موزه‌های شمال آمریکا رقم زد، چراکه این موزه اولین موزه تخصصی هنر اسلامی در این منطقه است. موزه‌ی آقاخان بخشی از شبکه‌ی توسعه‌ی آقاخان است.
AKTC[2]که پیش‌ازاین به‌عنوان زیرمجموعه‌ی فرهنگی سازمان AKDN معرفی شد، روند توسعه تدریجی موزه را مدیریت کرده است. ساختمان موزه‌ی آقاخان جدیدترین بخشی است که به AKTCافزوده‌شده است. هدف AKTC احیای مجدد حیات مادی، اجتماعی و اقتصادی در جوامع اسلامی است.
موزه‌ی آقاخان در تورنتوی کانادا، برای بازدیدکنندگان، روزنه‌ای به‌سوی جهانی ناشناخته است، جهانی که میراث هنری، فکری، عقلانی و علمی تمدن‌های اسلامیِ قرن‌های مختلف، از شبه‌جزیره‌ی ایبری تا چین را در برمی‌گیرد. هدف موزه‌ی آقاخان معرفی و درک بهتر نقش تمدن‌های اسلامی در ساخت میراث جهانی است.
موزه‌ی آقاخان رسالت آموزشی قوی‌ای دارد و محلی برای تحقیقات پویا، سخنرانی، کنفرانس و تنظیم برنامه‌های مشارکتی با مؤسسات آموزشی و موزه‌های دیگر است.
موزه‌ی آقاخان با برخی مراکز فرهنگی بین‌المللی مثل موزه‌ی لوور پاريس، موزه‌ی آرمیتاژ سن پترزبورگ، و موزه‌ی هنر اسلامی دوحه در ارتباط است و تلاش می‌کند با مؤسسات و مراکز مشابه در کانادا نیز ارتباط داشته باشد. چنین ارتباطاتی فرصتی هیجان‌انگیز برای توسعه آگاهی و الگو گیری از دیگر مراکز برای تولید برنامه‌های عمومی، به‌عنوان برنامه‌های روحیه‌بخش در حوزه همکاری‌های شغلی است.
بازدیدکنندگان موزه‌ی آقاخان به همان اندازه که از مجموعه‌های دائمی دیدن می‌کنند از نمایشگاه‌های موقت هم استقبال می‌کنند، گوش دادن یا دیدن اجرایی در تالار اجلاس، شرکت در کلاس، مطالعه‌ی معماری، گشت‌وگذار در باغ‌ها یا چشیدن غذاهای مهم کشورهای ترکيه، ایران، شمال آفریقا، آسیای مرکزی و شبه‌قاره‌ی هند، نمونه‌ای از نمایشگاه‌های موقت این موزه است.
بازدیدکنندگان به هنر، اجراها و آثار گوناگون تمدن‌های اسلامی دسترسی دارند، معمولاً آثاری که در این موزه به نمایش عموم گذاشته می‌شود از سرزمین‌های عربی خاور نزدیک، آفریقای شمالی تا ایران بزرگ، یعنی ایران امروزی، افغانستان، آسیای مرکزی، هندوستان و پاکستان تا نواحی مسلمان‌نشین چین را شامل می‌شود. در این موزه، هنر در قالب داستان‌سرایی، افسانه‌های حماسی از شاهان، قهرمانان وزندگی‌های درباری عرضه و به‌طورکلی جلوه‌ای زیبا از هنر سنتی به نمایش گذاشته می‌شود، خواه این هنر شیئی دست‌ساخته یک هنرمند چیره‌دست باشد یا اجراهایی که هنرمندان در آن نقش ایفا می‌کنند.
موزه‌ی آقاخان به‌عنوان یک موسسه‌ی آموزشی پویا، با استفاده از نمایشگاه‌های دائمی متعدد و به نمایش گذاشتن بیش از هزار اثر، به‌ویژه به دلیل فهرست همیشه در حال تغییر از برنامه‌های نوآورانه و نمایشگاهی اعم از موسیقی، رقص، تئاتر، سخنرانی ، کارگاه و نمایش فیلم، مشوق مشارکت گسترده عمومی است. موزه از طريق آموزش، تحقیق و همکاری، سبب توسعه گفتگوها و درک متقابل میان مردم می‌شود.
موزه‌ی آقاخان با ساختمان خاصش که اثر فومی هیکو ماکی[3]، برنده ی جایزه معماری پریتزکر[4]، است و به دلیل موقعیت مکانی( قرار داشتن بنای موزه در باغ‌های پارک) منظره‌ای پدید آورد که می‌توان آن را جلوه‌ای از هنرهای متعدد دانست.
فومی هیکو ماکی، با الهام از نور موزه‌ی آقاخان را طراحی کرده است. او اطمینان داد که این نور همیشه در ساختمان وجود دارد و نور در زمان‌های مختلف، در ساعات مختلف روز و یا روزهای مختلف فصل به روش‌های بسیار گوناگون مانند پدید آمدن سایه‌هایی از الگوهای سنتی متعدد بر دیوارها یا روشنایی بخشیدن به حیاط رو باز و… به ساختمان جان می‌بخشد. ماکی برای ساخت این بنا عناصر تاریخی نشات گرفته از فرهنگ‌های اسلامی را باهم ترکیب کرد تا این طراحی کم‌نظیر معاصر، همانند پلی میان ادوار و تمدن‌ها باشد.
ساختمان موزه با مساحت 81 در 54 متر، بخش‌های متنوعی چون دو گالری، فضایی برای گفتگوهای هنری، انبار، سالن نمایشی با گنجایش 350 نفر و دو کلاس را در خود جای‌داده است.
در مجاورت موزه‌ی آقاخان، مرکز اسماعیلی تورنتو قرار دارد که شامل مسجد و سالن اجتماعات است. چارلز کوریا[5] طراح این بناست. مرکز اسماعیلی تورنتو دربرگیرنده فضاهایی برای تجمعات اجتماعی و فرهنگی و سرگرمی‌های فکری و معنوی است.
سقف گنبدی شکل این مرکز که از جنس شیشه مات است بلندترین بخش این مکان وسیع به شمار می‌آید که با 6 تا 8 هکتار وسعت، درواقع یک پارک حفاظت‌شده است، این پارک که طراح آن ولادیمیر جوروویچ[6]، معمار منظره است، پنج استخر گرانیتی و باغ‌های هندسی منظمی را در خود جای‌داده است.
برای اطلاعات بیشتر دربارۀ رنسانس اینجا کلیک کنید.
[1] ابتکار موسیقی آقاخان یک برنامه آموزش موسیقی و هنرهای بین منطقه‌ای با فعالیت‌های جهانی، اطلاع‌رسانی، راهنمایی و تولید هنری است. این ابتکار توسط اعلیحضرت آقاخان برای حمایت از نوازندگان بااستعداد و مربیان موسیقی که برای حفظ ، انتقال و توسعه بیشتر میراث موسیقی خود در فرم و ساختارهای معاصر تلاش می‌کنند، راه‌اندازی شد. ابتکار موسیقی کار خود را در آسیای میانه، با پروژه‌هایی در قزاقستان ، قرقیزستان ، تاجیکستان و افغانستان آغاز کرد و متعاقباً فعالیت‌های توسعه فرهنگی خود را به جوامع هنری و مخاطبان در خاورمیانه و شمال آفریقا ، آسیای جنوبی و غرب آفریقا گسترش داد.
[2] Agha Khan Trust for Culture
[3] Fumihiko Maki : معمار برجسته‌ی ژاپنی
[4] Pritzker Architecture Prize
[5] Charles Corra: یک معمار هندی
[6] Vladimir Djurovic : یک معمار منظره‌ی اهل لبنان
