ظهور تمدن در مصر باستان

ظهور تمدن در مصر باستان

وقتی در اواخر قرن ۱۸ میلادی ۱۷۹۹ سربازان ناپلئون در حال هجوم و تسخیر سرزمین‌های آفریقایی بودند در کشور مصر و در نزدیکی شهر رشید (روزتا) در کنارهای رود نیل سرگرد پوشار فرمانده فرانسوی به همراه سربازان خود، سنگ سیاه‌رنگی از جنس بازالت را در حین حفر سنگر پیدا نمود که بعدها مشخص شد این سنگ کتیبه‌ای است که به سه زبان یونانی و دموتیک (خط مردمی مصر) و هیروگلیف نوشته‌شده است. خطوط مصری این کتیبه که به سنگ روزتا یا لوح رشید معروف شد.

پس از سال‌ها تلاش و کوشش دانشمندان سرانجام توسط ژان فرانسوا شامپولیون خوانده شد.  مطالعه خطوط این کتیبه در بریتیش میوزیوم لندن قرار دارد و باعث گردید هزاران لوح و کتیبه مصری یکی پس از دیگری شناسایی‌شده و تمدن شکوفه‌های مصر در هزاره‌های فراعنه برجهانیان نماینده شود. تمدنی که هرودت مورخ یونانی باستان در مورد آن می‌گوید “در مصر دامنه سخنانم را گسترده‌تر خواهم کرد، زیرا هیچ کشوری نیست که دارای این میزان عجایب باشد”.

ظهور تمدن در مصر باستان، سرزمین آب و سبزه، سرزمین بیم و امید:

اگرچه قبل از شروع سلسله‌های فراعنه و متحد شدن آن مصر هزاره‌هایی از دوره پیش‌ازتاریخ را گذرانده بود اما امروزه مطالعات مختلف تمدن مصر نشان می‌دهد که شکوفایی و اوج هنری و فرهنگی این سرزمین از زمان سلطنت فرعون‌ها هست.

زمانی که رفاه و آسایش حاصل آمده است حاصلخیزی سرزمین مصر و اقتدار فراعنه موجب شده بود که مردم این دیار به تفکر و تغییر در زندگی خویش بپردازند و درنتیجه آیین‌ها و عقاید و باورهایی را بپروراند که همین ویژگی‌ها شالوده تمامی بنیان‌های اجتماعی مصر را در دوره‌های سلطنت فراعنه مستحکم نمود.

رود نیل بیش از هر عامل دیگری در ظهور تمدن در مصر باستان تأثیر داشت، این رود از اعماق قاره آفریقا سرچشمه گرفته و پس از طی مسافت طولانی در خاک متر به سطح دریا می‌رسد و طویل‌ترین رود جهان است رودی به طول ۱۱۰۰ کیلومتر با عرض بسیار کم که تنها منبع آبی مصریان بوده است. در کناره‌های رود نیل خاکهای حاصلخیز وجود داشت که برای کشاورزی بسیار سودمند بود.

باور مصریان درباره رود نیل چنان عمیق بود که حتی تمامی سرزمین مصر را هدیه‌ای از جانب رود نیل می‌دانستند و آن را منشا هستی قلمداد می‌کردند. روزهای بارندگی و شریان یافتن آب رود نیل روزهای خوشی و سرمستی و امید مردم مصر بود و روزهای کم‌آبی و بی‌رمقی جریان آب رود نیل روزهای بیم و ناخوشی آنان علاوه بر این رود نیل با همه تأثیراتش در مسائل زیستی مردم عامل بسیار مهمی بود تا مردم مصر از هجوم دشمنان در امان باشند و به‌راحتی به فرهنگ‌سازی بپردازند.

برای خرید فایل PDF این مقاله بر روی لینک زیر کلیک کنید

محتوای متنی ویدیوی ظهور تمدن در مصر باستان

وقتی‌که ما جمله ظهور تمدن در مصر باستان را می‌شنویم، سه تا تصویر می‌آید توی ذهنمان اهرام، بیابان و یک رود بلند و تأثیرگذار به نام نیل. اجازه بدین صحبتم را با یک دریایِ وسیعی از شن آغاز کنم. این دریا با نام صحرا شناخته‌شده است. این مکان که در شمال آفریقا واقع‌شده و فاقد جذابیت‌های زندگی و سکونت است.

هزاران سال پیش در قلب آفریقا باران‌های فراوانی باریدن گرفت، کم‌کم این بارش‌ها جریان آبی را به وجود آوردند و به‌تدریج شروع به رشد کردند و درنهایت یکی از بزرگ‌ترین رودهای جهان را به وجود آوردند. بسیاری از مردم در کنار رود نیل سکونت نمودند و ظهور تمدن در مصر باستان شکل گرفت. اما زندگی در کنار رود نیل فراز و نشیب بسیاری داشت.

رود نیل در فصل بارندگی بسیار پرآب می‌شد و طغیان می‌نمود و درنتیجه همه زمین‌های اطراف نیل غرق در آب می‌شدند، اما وقتی‌که آب رود نیل عقب‌نشینی می‌کرد، زمین‌های اطراف آن برای کشاورزی بسیار ایده آل بودند، زیرا بستر رودخانه، خاک اطرافش را بارور و غنی می‌نمود و درنتیجه این طغیان کشاورزی در کنار رود نیل به وجود آمد و مردمانی خانه‌هایشان را در اطراف نیل ساختند. نیل در ظهور تمدن در مصر باستان تاثیر بسزایی داشت.

مصریان یاد گرفتند که چگونه محصولات زراعی شون رو روی زمین‌های باربر و غنی رشد دهند و درنتیجه آن غذای فراوانی داشتند. منظور اینکه آن‌ها به‌جای کوچ کردن و جابه‌جا شدن برای پیدا کردن غذا در یک منطقه ساکن شدند و شروع به کشاورزی کردند و درنتیجه مایحتاجشان مرتفع شد و دیگر نیازی به جابجایی نداشتند.

هنگام ظهور تمدن در مصر باستان، مصریان بسیار باهوش بودند، برای اینکه از طغیان رود نیل به نفع خودشان استفاده کردند. آن‌ها یک سیستم آبیاری اختراع کردند که به آن‌ها اجازه کشاورزی بیشتری می‌داد و حتی شغل‌های بیشتری مربوط به کشاورزی مثل نقشه‌برداری به وجود آمد.

مهندسین نقشه‌بردار، زمین‌ها و نقشه‌ها را برای ساختن کانال‌های آبیاری و بسیار چیزهای دیگر اندازه‌گیری می‌کردند. نقشه‌بردارها از محاسبات ریاضی برای طرح و نقشه هاشون بهره بردند. بعدها این اطلاعات ریاضی در کارهای بزرگ ساختمان‌سازی مصری بسیار مورد استفاده قرار گرفت.

نیل برای مصر باستان یک منفعت دیگر هم به همراه آورد، تجارت. محصول کشاورزی و دیگر تولیدات مصر باستان بر روی قایق‌ها قرار می‌گرفت و در بالا و پایین‌رود نیل ارز و فروخته می‌شد. طولی نکشید رود نیل به یک بزرگراه بزرگ برای تجارت و مسافرت‌های تجاری تبدیل شد و درنتیجه آن مصریان خیلی زود ثروتمند شدند. مردمان مصری این فراوانی غذا به نیز پویایی تجارت را از لطف  رود نیل می‌دانستند.

سه هزار سال تاریخ

بیش از ۵ هزار سال قبل، تقریباً ۳۵۰۰ سال پیش از میلاد، توسعه تجارت و کشاورزی باعث شد که روستاهایی در کنار رود نیل وجود بیایند. این روستاها به ثروت و قدرت زیادی دست یافتند و درنتیجه آن، شهرهای مهمی در کنار رود نیل شروع به رشد کردند. حدود ۳ هزار سال قبل از میلاد، پادشاهی به نام مِنس، پایتخت خود را در ممفیس قرارداد. او نیز پادشاهی مصر علیا و سفلی را یکپارچه و متحد نمود.

سمبل و نماد مصر علیا یک تاج سفید و سمبل مصر سفلی یک تاج قرمز است. بدین ترتیب تاج پادشاهی مصر متحد، از هر دو کلاه پادشاهی سفلی و علیا تشکیل شد. این شروع یک امپراتوری بزرگ بود که هزاران سال طول کشید.

ظهور تمدن در مصر باستان، آن منطقه را به یک سرزمین بزرگ تبدیل کرد. در یک سمت آن صحرای بزرگی قرار داشت که از مصر از حملات موجود در جنوب محافظت می‌کرد و دیگر سمت، رود نیل، تجارت و ارتباط با دیگر روستاییان و مردم آن بود. حفظ وحدت مصر برای حاکمان آن سرزمین بسیار سخت بود، زیرا آن‌ها دشمنان بسیار داشتند و این دشمنان قصد حمله به آن‌ها و چپاول ثروت آن‌ها را داشتند. فرعون‌ها بیشتر از ۳ هزار سال بر مصر حکومت نمودند.

 هرم اجتماعی مصر

مصریان زندگی اجتماعی خودشان را سازمان‌دهی کرده بودند. گروه‌های مختلف از مردم که اهمیت و اعتبار متفاوتی داشتند. در بالای این هرم اجتماعی فرعون بود، همانند یک پادشاه. آن‌ها بر همه ثروت و گنج‌های امپراتوری مصر باستان حکمرانی می‌کردند و نیز همانند خدایان پرستش می‌شدند.

اما زندگی فرعون ساده نبود. کنترل و سازمان‌دهی اقتصاد و همچنین نظارت بر قوانین فصول طبیعی رود نیل و حرکات سیارات شغل فرعون بود. در دومین گروه پر اعتبار در این هرم اجتماعی بعد از فرعون کاهنان بودند. فعالیت اصلی کاهنان خدمت به خدایان و معابد خدایان بود و به عبارتی انجام مراسم و مناسک دینی.

در پایین کاهنان، کاتبان قرار داشتند. افرادی که دارای توانایی خوب نوشتن و خواندن بودند. اگرچه امروز همه ما خواندن و نوشتن را از کودکی یاد می‌گیریم، اما در مصر باستان تنها افرادی کمی چنین موقعیتی را داشتند. در مصر کاتبان از علائم مقدسی به نام هیروگلیف استفاده می‌کردند که مانند  نقاشی بود و هر طرح و نقش آن نشان‌دهنده یک‌صدا بود. مثل الفبای ما البته نوشتن هیروگلیف بسیار سخت‌تر بود. اگرچه بیش از ۷۰۰ علامت متفاوت وجود داشت، اما نوشتن با قوانین ساده و واضحی به‌راحتی انجام می‌شد.

چهارمین جایگاه در هرم اجتماعی توسط سربازان اشغال‌شده است. سربازان مسئولیت حفاظت از مصر را بر عهده داشتند و به دلیل اینکه مصر بسیار ثروتمند بود. ارتش‌های بسیاری به دنبال تسخیر و چپاول ثروت مصر بودند. بعد از جنگ‌های بسیار و رویارویی‌های مختلف ارتش مصر تکنیک‌های جنگاوری خود را ارتقا داد و نیز قدرتش بسیار زیاد شد. بنابراین ارتش مصر برای تسخیر کردن دیگر قلمروها آماده شد و به سرزمین‌های شرقی و جنوبی حمله کرد.

ممکن است فکر کنید که در دوران صلح آرامش و بعد از جنگ‌های فراوان ارتش مصر باید استراحت کند. اما مصر باستان جایی بود که همیشه کاری برای انجام دادن وجود داشت. افسران در دوران صلح و زمانی که هیچ دشمنی نبود که با آن مقابله کنند، سرپرستی و حفاری کانال‌های آبی و نیز جابجا کردن بلوک‌های سنگی برای ساخت اهرام بزرگ را بر عهده داشتند.

در پایین سربازان در هرم اجتماعی، تجار و صنعتگران بودند و در پایین آن‌ها دهقانان و کشاورزان و در پایین‌ترین قسمت برده‌ها بودند. اگرچه که آن‌ها در پایین‌ترین قسمت هرم اجتماعی مصر بودند. اما تمام اهرام مصر توسط آن‌ها ساخته شد.

آثاری با قطعات عظیم

اهرام بیشترین سمبل مصر باستان هستند و سؤال‌های زیادی را در خود نگه داشتند که حتی خیلی از آن‌ها بدون پاسخ باقی‌مانده‌اند. حتی مهندسی امروزی به‌سختی کشف کردند که چگونه اهرام ساخته‌شده است. فراعنه مصر باستان معتقد بودند که خلق چنین آثاری به‌نوعی اعلام قدرت و بزرگی آن‌ها در سرتاسر زمان و جهان است.

هر فرعونی بناهای تاریخی باشکوهی را برپا داشت که یا برای خودش بود و یا به خدایانش تقدیم می‌شد، برای مثال معبد کارناک یا کارنَک از جایگاه مقدس تشکیل‌شده است. این معبد که یکی از بزرگ‌ترین و کهن‌ترین مجتمع‌های مذهبی در جهان تا به امروز است. یا هرم خوفو بزرگترین هرم که ۲۳ سال ساخت این بنا طول کشیده است.

اهرام برای فراعنه ساخته‌شده بود و نیز پر بود از وسایل و چیزهای غیرواقعی و مصنوعی. بر اساس اعتقادات مصریان آن‌ها هر چیزی رو برای همیشه می‌توانند با خودشان در جهان پس از مرگ بیاورند. بنابراین بیشتر فرعون‌ها تصمیم گرفتند در این سفر خیلی خوب آماده شد بشوند و درنتیجه گنج‌های زیادی و کالاهای فراوانی با آن‌ها دفن شدند تا برای زندگی پس از مرگ همراه آن‌ها قرار گیرند.