تاریخچه معماری رنسانس
دوران رنسانس از اوایل قرن 14 در قلب ایتالیا، از شهر فلورانس، متولد شد. با وجود اینکه این سبک معماری خیلی جدید بود اما خیلی زود به کل اروپا پخش شد و به یک سبک مدرن تر و کلاسیک تر نسبت به سبک معماری گوتیک که پیش از آن مطرح بود تبدیل گردید. هرچند نمی توان الهام گرفتن از سبک معماری یونان باستان و رومیان را در این سبک معماری ندیده گرفت.
تمرکز معماری رنسانس به روی توازن، تناسب، نظم و هندسه بود. درست همانطور که در معماری باستان کلاسیک به ویژه در روم باستان به چشم می خورد. سبک رنسانس بین قرن 14 و 16 میلادی متداول بوده است و پس از آن جای خود را به سبک معماری باروک داد.
فیلیپو برونلسکی
معمار اهل فلورانس ایتالیا، اولین کسی است که با ساخت کلیسای جامع فلورانس به سبکی جدید و متفاوت، اولین ساختمان به سبک معماری رنسانس را در جهان ساخت و نام خود را بعنوان خالق این سبک ماندگار کرد .
ویژگی های سبک معماری رنسانس
” استفاده از ستون “
با الهام از معماری یونان باستان و روم باستان ، در سبک معماری رنسانس از ستون ها بعنوان بخشی از ساختار اصلی ساختمان استفاده می شود. این ستون ها هم نقش پشتیبانی از لایه بالایی ساختار را بعهده دارند، هم توازن و تقارن بیشتری در طراحی ایجاد می کنند و در نهایت ظاهری متفاوت و خاص به ساختار می بخشند .
” گنبد “
یکی از مهم ترین مشخصه های معماری رنسانس، وجود گنبد است . گنبدی که با تماشای ظاهر ساختمان به چشم می خورد و به خوبی مشخص می کند این ساختمان به سبک رنسانس ساخته شده است . این در حالیست که تا پیش از روی کار آمدن این سبک معماری ، اغلب سقف ها بلند و زاویه دار ساخته می شدند نه کوتاه و دایره ای .
” سقف صاف و نقاشی شده “
سقف ها در سبک معماری رنسانس صاف و بسته طراحی می شود . این در حالیست که در گذشته در قرون وسطا اغلب سقف ها باز طراحی می شدند . همچنین سقف های معماری رنسانس با نقاشی های مختلفی مزین می شوند که این بخش از هنر این دوره نیز به نمایش گذاشته شود .
” نمای متقارن “
یکی دیگر از ویژگی ها که پیش از هر چیزی رنسانس بودن سبک معماری یک ساختمان را نشان می دهد ، نمای اصلی آن است که در نگاه اول دیده می شود .
نمایی متقارن که با توازن خاصی در هر دو سمت طراحی شده . اگر یک خط عمودی در وسط نمای ساختمان بکشید ، ستون ها ، پنجره ها و تمام ساختاری که در یک سمت میبینید کاملا به طور موازی در سوی دیگر قرار گرفته است .
” پنجره های طاق دار “
برخلاف سبک معماری گوتیک که همه چیز در آن زاویه دار و نوک تیز طراحی شده ، در سبک رنسانس تقریبا هیچ چیزی زاویه ندارد . خطوط خمیده اصلی ترین ویژگی این سبک معماری خواهد بود . پنجره های طاق دار نمونه ای از این ویژگی هستند . اگرچه خود پنجره ها اغلب مستطیلی شکل هستند اما طوری طراحی شده اند که این توازن در خمیده بودن در همه جای این سبک معماری به چشم بیاید .
” جزییات و حکاکی ها “
ویژگی دیگری که در بسیاری از نمونه های معماری رنسانس به چشم می خورد زرق و برق ایجاد شده با اصافه کرده جزییات هنری و حکاکی های مختلف است .
چه در نمای داخلی چه نمای خارجی یک ساختمان به سبک رنسانس ، با کمی توجه و دقت به خوبی این جزییات ریز و ظریف به چشم می آید . در کنار نقاشی های روی سقف ، این حکاکی های دیوارها هستند که جلوه خارق العاده ای به این سبک معماری بخشیده اند . علاوه بر حکاکی ها ، به کار گرفتن آثار هنری نظیر مجسمه ها در ظاهر و ساختار یک ساختمان به سبک رنسانس نیز مرسوم بوده است .
” محوریت مذهبی “
اغلب کلیساها در این دوره به سبک رنسانس ساخته شدند . به طوری که به نظر می رسد این سبک بیشتر محوریت مذهبی داشته باشد .
با هنر مندان معماری دوره رنسانس کمی آشنا شویم :
” برونلسکی”
در ابتدا پیکر تراش بود اما بعدها به معماری روی آورد . او اولین کسی است که توانست اجحام سه بعدی را روی کاغذ دو بعدی ترسم کند برونلسکی با آشنایی علم مکانیک توانست در دشوارترین طرحهای معماری دوره خویش موفق شود ، از جمله بنای گنبدی به قطر 140 فوت (42متر) برای کلیسای جامع فلورنس . که این بنا بدون هیچ گونه تکیه گاهی بر پا شد .
ساختا ری دو جداره که از سیستم تکیه گاه درونی برخوردار بود و آجرهاش به منظور افزایش مقاومت آن به صورت رگچین جناغی تنظیم شده بودند . گنبد او مظهر رویکرد جدیدی در معماری بود و از زمان بنای آن تا کنون همواره نمادی از زیبایی شهر فلورنس محسوب می شود .
” برامانته ”
در میان هنرمندان رنسانس اولین کسی بود که از سبک کلاسیک یونان استفاده کرد . این سبک بر ساختار و حجم هر یک از قسمتهای ساختمان تاکید می کرد . او در اولین معبد کوچک دانش خود را از ویرانه های رومی با علاقه اش به تفسیر دقیق کتابهای ویتروویوس درباره معماری ترکیب کرد . این معبد نشان دهنده وحدت ایده و فرم است . شکل مدور این معبد سبب شده است که فرمهای عمودی و افقی آن توازن پیدا کنند . ردیف ستونهای استوانه ای و طاقچه های روی دیوار حس حجم و ریتم را القا می کند .
” میکلل آنژ “
گنبد سنت پیتر الگوی همه سازه های مدور در دوره رنسانس بود . این گنبد یکی از گویاترین و شاخص ترین آ ثاره معماری دوره رنسانس به شمار می آید، زیرا هم مرکز و هم نماد مذهب کاتلیک و پاپ است.
” آلبرتی “
معروف ترین معمار دوران رنسانس در ساخت کلیساها در ابعاد عمودی و افقی کارهایش تقریبا یکی است . او در این نما درک عملی خود را از طراحی معماری رومی نشان می دهد .
او با موفقیت تاکید رنسانس را بر ایده با فرم های کلاسیک پیوند داده و این نما به شکل طاق نصرت است . علاقه شدید هنرمندان رنسانس به هندسه و نسبت ها ، در این کلیسا به وضوح دیده می شود.
ترکیب بندی این نما بر مربعی بنا شده که به دو مستطیل تقسیم می شود : نیمه فوقانی و نیمه تحتانی نما . این دو مستطیل نیز به مربع هایی تقسیم شده اند . نسبت های موجود در این نما حس ریتم و توازن را القا می کند .
نمونه های معماری سبک رنسانس
” معبد مالاتستایی “
به ایتالیایی : [Tempio Malatestiano]
نام کلیسای جامع شهر ریمینی در ایتالیا است .
این معبد که رسماً سان فرانچسکو نام دارد در رواج همگانی معبد مالاتستایی نامیده می‌شود زیراسیگیسموندوپانتدولفو مالاتستا سفارش ساخت آن را در حدود سال ۱۴۵۰ به نظریه‌پرداز معروف رنسانس ، لئون باتیستا آلبرتی ان کلیسای مزبور شکل و فرم جالبی دارد و آن بعلت شکستن تقارن در بخش فوقانی یاسنتوری بالای آن است . چون با ایجاد یک شکاف و مرتفع کردن یکی از طرفین سنتوری فرم خاصی در آن در نظر گرفته شده است و در قسمت پایینی هم یادآور نمای تاق نصرت‌های رومی است .
” کلیسا سیستین واتیکان _ ایتالیا ”
Sistine Chapel
کلیسای سیستین در واتیکان محل اقامت رسمی پاپ است که در سال 1508 ساخته شده است. از مشهورترین ویژگی های این کلیسا علاوه بر سبک معماری آن، نقاشی آفرینش آدم، اثر معروف میکل آنژ است که روی سقف آن به تصویر کشیده شده است.
” دهلیز کتابخانه لورنس “
این دهلیز توسط میکل آنژ طراحی و ساخته شده است. نقشه این ساختمان از وظیفه خاص کتابخانه و زمین نسبتاً محدودش متأثر بود و میکلانژ می‌باید در دو فضای یکی دراز و افقی کتابخانه و دیگری فضای عمومی دهلیز آن کار می‌کرد. در فضای دوم همه چیز عظیم و تجسمی است، ولی در فضای نخست سطوح و برجستگی‌ها تالارها مطالعه کنندگان پرت نشود
” کاخ پیتی _ فلورانس ایتالیا “
Palazzo Pitti
کاخ پیتی از نمونه های مهم سبک معماری رنسانس محسوب می‌شود . این کاخ که در سال 1549 ساخته شده در قرن 18 برای مدتی مقر ناپلئون بوده است .
اگرچه به اندازه نمونه های دیگر شناخته شده نیست ، اما از جمله نمونه سبک معماری رنسانس است که با محوریت غیرمذهبی ساخته شده است .
” ال اسکوریال _ مادرید _ اسپانیا ”
گرچه اغلب نمونه های معماری رنسانس در ایتالیا به چشم می خورد ، اما این سبک معماری در سایر کشورهای اروپایی نیز شهرت داشته است . از جمله نمونه های آن می توان به ال اسکوریال اشاره کرد که در شهر مادرید ساخته شده و مقر پادشاهی اسپانیا در اواخر سال های 1500 بوده است .
” کلیسای سانتواسپیریتو “
” کاخ شامپور(۱۵۱۹ م) “
” تپه کاپیتول(کاپیتولینه) “
از دیگر نمونه های معماری سبک رنسانس میتوان به :
فلورانس- ایتالیا [Florence Cathedral] کلیسای جامع فلورانس
گنبد کلیسای فلورانس گنبدی است که در سال ۱۴۱۹ میلادی بدستان معمار بزرگ ایتالیایی فیلیپو برونلسکی ساخته گردید .
فضای زیر این گنبد 42 متر پهنا دارد و این اثر توسط برونسکی معمار برجسته رنسانس و با نبوغی استثنایی فرم ایجاد گنبد را حل کرده است . او مرکز گنبد را بالا برد و آن‌را به گرد یک مقطع تیز دار طراحی کرد و برای حداقل رساندن وزن ساختمان یک گنبد دو پوسته نسبتاً نازک به گرد تویزه‌های بیست و چهار گانه آن که هشت تویزه آن در بیرون قابل رویت هستند طراحی کرد و نوک گنبد را با فانوس بزرگی مهار کرد .
” شایان ذکر است که این معمار در ایجاد این گنبد تحت تأثیر معماری گنبد سلطانیه (دوره ایلخانی) قرار گرفته است “
کلیسای سان پی پترو
کلیسایی در مجاورت واتکان در شهر رم واقع شده است که نزدیک به ۲۰۰ هزار متر مربع وسعت دارد و حجاری‌ها و مجسمه هابالای سقف آن اثر میکل آنژ هنرمند مشهور ایتالاستیایی .
(بزرگترین کلیسای جهان) شخص سن پیترو یکی از حواریون مسیح بوده‌است و مقبره او در وسط محوطه داخلی این کلیسا قرار دارد و سایر پاپ‌ها از جمله پاپ ژان پل دوم هم که چند سال پیش فوت کرد نیز در زیرزمین این کلیسای بزرگ و مجلل دفن شده‌اند .
نکته جالب اینکه نقشه هوایی ساختمان‌های کلیسای سن پیترو به شکل یک کلید طراحی شده که نماد کلید بهشت محسوب می‌شود و مجسمه‌های حواریون مسیح نیز به شکل نیم دایره‌ای در اطراف در ورودی این کلیسا نصب شده‌است .
نای کلیسای سن پیترو در رم به مدت یک سدهٔ تمام در دست ساخت بود. ابتدا در دورهٔ رنسانس با طرح برامانته (۱۵۰۶)، سپس با طرح تازه میکل آنژ (۱۵۴۶) به صورت پلان متمرکز و ایستا ساخته شد .
پاپ توسعهٔ کلیسا را به کارلو مادرنو (۱۶۰۷) واگذار نمود. او سه بلوک را به صحن کلیسا افزود و نقشه را از تقارن محوری تبدیل نمود .
سپس با ساخت یک نمای کشیده با سنتوری بر فراز ورودی که مورد انتقاد فراوان هم قرار گرفت چشم از جهان فرو بست. سرانجام تکمیل کار بر عهدهٔ جووانی برنینی (۱۶۲۳) گذارده شد و یکی از شاهکارهای معماری شهری باروک پدید آمد. وی با برپایی یک سایه بان بزرگ «خیمه مقدس» در زیر گنبد که دارای چهار ستون مارپیچ مرمرین بود تندیس چهار فرشته را بر بر فراز آنها نهاد .
فهرست منابع
